बौद्ध भिक्षुहरूको असक्तिसँग सम्बन्ध

बौद्ध धर्ममा असक्ति, वा कामप्रवृत्ति, जीवनको दुःखको प्रमुख कारण मानिन्छ। यो शिक्षाले संसारिक वस्तुहरू, इन्द्रिय सुख, र तिनबाट प्राप्त हुने क्षणिक आनन्दलाई केन्द्रमा राखेर मानिसको मनमा उत्पन्न हुने तृष्णालाई दुःखको स्रोत मान्छ। बुद्धले "चतुर्मार्ग सत्य" (चतुरार्य सत्य)मा यो स्पष्ट रूपमा उल्लेख गर्नुभएको छ, जहाँ उहाँले तृष्णा नै संसारिक दुःखको जड भएको बताउनुहुन्छ। यो तृष्णाले मानिसलाई पुनर्जन्मको चक्रमा बाँधेर राख्छ, जसले गर्दा मानिसले शान्ति र मोक्ष प्राप्त गर्न सक्दैन।

असक्ति र इन्द्रिय सुखको समझ

बौद्ध धर्ममा इन्द्रिय सुखलाई असक्ति भनेर व्याख्या गरिएको छ। यो संसारिक वस्तुहरू, भौतिक सुख, र क्षणिक आनन्दप्रति मानिसको मोह हो। इन्द्रिय सुखले मानिसको मनलाई भ्रमित पार्छ, जसले गर्दा उनीहरूको ध्यान मूल जीवनको सत्यबाट विचलित हुन्छ। बुद्धको शिक्षामा यो भनिन्छ कि यस किसिमको इन्द्रिय सुख अस्थायी हुन्छ र सधैंभरि रहिरहँदैन। यस्तो सुखले मानिसलाई क्षणिक आनन्द मात्र दिन्छ, तर त्यो आनन्द समाप्त भएपछि मानिसले पिडा अनुभव गर्छ।

बुद्धले यो तर्क गर्नुहुन्छ कि संसारिक सुखलाई पूर्ण रूपमा त्याग्न नसक्दा मानिसहरू मोहमा बाँधिन्छन्, जसले गर्दा तिनीहरू बारम्बार असन्तुष्टि, मोह, र लालचको चक्रमा फस्छन्। उदाहरणका लागि, मानिसहरूले धन, प्रसिद्धि, भौतिक सम्पत्ति, वा भौतिक सम्बन्धहरूमा सुख खोज्छन्, तर यी कुराहरूको अन्त्य भएमा उनीहरू दुःखी हुन्छन्। यो नै तृष्णाको चक्र हो, जसबाट मानिसहरू मुक्त हुन नसकेसम्म शान्तिको वास्तविक अनुभव गर्न सक्दैनन्

बौद्ध भिक्षुहरूको असक्तिसँग सम्बन्ध

बौद्ध भिक्षुहरू यस विषयमा एक विशेष उदाहरण हुन्। उनीहरूले आफ्नो जीवनमा इन्द्रिय सुख र संसारिक वस्तुहरूको मोह त्यागेर साधना र ध्यानमार्फत शान्ति प्राप्त गर्न प्रयास गर्छन्। भिक्षुहरूले साधारण जीवन बिताउँछन्, उनीहरूले व्यक्तिगत सम्पत्ति राख्दैनन्, कुनै स्थायी आवासमा बस्दैनन्, र खानपिनमा पनि साधारणता अपनाउँछन्। यो जीवनशैलीले उनीहरूलाई संसारिक मोह र असक्तिबाट मुक्त हुन सहयोग गर्छ।

भिक्षुहरूको जीवनमा ध्यान (विपश्यना) र आत्मसंयम (शील) प्रमुख अभ्यासहरू हुन्। ध्यानले मनलाई एकाग्रता र स्थिरता दिन्छ, जसले मानिसलाई तृष्णा र असक्ति बिस्तारै हटाउन सहयोग गर्छ। ध्यान गर्ने क्रममा भिक्षुहरूले मनलाई संसारिक कुराहरूबाट अलग गर्ने प्रयास गर्छन् र अन्ततः निर्वाणको अवस्थासम्म पुग्न खोज्छन्। 

असक्ति हटाउने उपायहरू

बौद्ध धर्ममा असक्तिबाट मुक्त हुने विभिन्न उपायहरू उल्लेख गरिएको छ। यी उपायहरू बुद्धका आठौँ मार्गमा विशेष रूपमा उल्लेख गरिएका छन्। 

१. **सही दृष्टिकोण (सम्यक दृष्टि):** सही दृष्टिकोणले जीवनको वास्तविकता बुझ्न सहयोग गर्छ। संसारिक कुराहरू अस्थायी र नाशवान् छन् भन्ने बुझाईले तृष्णा हटाउन सहयोग पुर्‍याउँछ। 

२. **सही सङ्कल्प (सम्यक संकल्प):** सही सङ्कल्पले इन्द्रिय सुखमा भन्दा आत्मा र मोक्षप्रति समर्पित हुन मानिसलाई प्रेरित गर्छ। यसले मोहलाई नियन्त्रण गर्न सहयोग पुर्‍याउँछ।

३. **सही वाणी (सम्यक वाणी):** सही वाणीले अरूसँग सकारात्मक र सही तरिकाले संवाद गर्न प्रोत्साहित गर्छ। यसले मानिसलाई नकारात्मक र असक्तिमा तान्नेमध्येका एक महत्त्वपूर्ण कारक–कटु वाणीबाट बचाउँछ।

४. **सही कर्म (सम्यक कर्मान्त):** सही कर्मले संसारिक लोभ र तृष्णालाई त्यागेर दयालु, अहिंसात्मक, र धर्ममय कार्यहरूमा लग्न मानिसलाई प्रेरित गर्छ।

५. **सही आजीविका (सम्यक आजीविका):** सही आजीविका भनेको यस्तो पेशा अपनाउनु हो जसले अन्य जीवलाई दुःख दिँदैन र मानसिक शान्ति ल्याउँछ। 

६. **सही प्रयास (सम्यक व्यायाम):** सही प्रयासले मानिसलाई इन्द्रिय सुखबाट टाढा रहन प्रेरित गर्छ र ध्यानमा एकाग्रता ल्याउँछ।

७. **सही स्मृति (सम्यक स्मृति):** सही स्मृतिले मानिसलाई हरेक क्षण आफ्नो मनलाई वर्तमानमा केन्द्रित गराउन मद्दत गर्छ, जसले तृष्णा हटाउन सहयोग गर्छ।

८. **सही ध्यान (सम्यक समाधि):** ध्यान वा समाधि मानिसलाई आत्म-निरीक्षण गर्न र तृष्णाबाट मुक्त हुन प्रेरित गर्छ। 

निर्वाणको प्राप्ति

असक्तिबाट पूर्ण रूपमा मुक्त भएपछि मानिस निर्वाणको अवस्थामा पुग्छ। निर्वाण भनेको यस्तो अवस्था हो जहाँ व्यक्ति संसारिक दुःख, तृष्णा, र मोहबाट पूर्ण रूपमा मुक्त हुन्छ। बुद्धले निर्वाणलाई शान्ति र आनन्दको चरम अवस्था भन्नुभएको छ, जहाँ कुनै पनि प्रकारको तृष्णा वा मोह बाँकी रहँदैन।

बौद्ध भिक्षुहरू निर्वाणको यही मार्गमा लागेका हुन्छन्। उनीहरूले संसारिक मोह र तृष्णालाई नियन्त्रणमा राखेर आत्म-ज्ञान प्राप्त गर्न र अन्ततः निर्वाणको अवस्थासम्म पुग्न आफ्नो जीवन समर्पण गर्छन्। ध्यान, साधना, र धर्मपालनका माध्यमबाट उनीहरू यस मार्गमा निरन्तर अघि बढ्छन्।

निष्कर्ष

बौद्ध धर्ममा असक्ति, वा इन्द्रिय सुख, जीवनको दुःखको प्रमुख कारण हो। बुद्धका शिक्षाहरूले मानिसलाई यस तृष्णाबाट मुक्त हुने मार्ग देखाउँछन्, जसमा ध्यान, सही दृष्टिकोण, र आत्मनियन्त्रण प्रमुख अभ्यासहरू हुन्। बौद्ध भिक्षुहरू यस मार्गमा सबैभन्दा राम्रो उदाहरण हुन्, जसले संसारिक मोह त्यागेर निर्वाणको प्राप्तिका लागि निरन्तर साधना गर्छन्। असक्तिबाट मुक्त भएपछि मात्र मानिसले वास्तविक शान्ति र आनन्दको अनुभव गर्न सक्छ, जुन बुद्धले निर्वाणको रूपमा व्याख्या गर्नुभएको छ।