दसैं वा बडादशैं

डसैं वा बडादशैं, जसलाई संस्कृतमा विजय दशमी पनि भनिन्छ, नेपालको प्रमुख हिन्दू धार्मिक चाड हो। यो भारतका सिक्किम, पश्चिम बंगाल, आसाम, दक्षिण भारत र श्रीलङ्का राज्यहरूमा पनि मनाइन्छ।[2] यो चाड नेपालका हिन्दूहरूले मात्र नभएर नेपाल बाहिरका हिन्दूहरूले पनि मनाउँछन्,[3] जसमा भूटानका ल्होत्साम्पा[4] र म्यानमारका बर्मेली गोर्खालीहरू पनि पर्छन्। यो पर्वलाई संस्कृत शब्द नवरात्रिबाट उत्पन्न भएको नौरथा भनेर पनि चिनिन्छ, जसको अर्थ नौ रात हो।[5] यद्यपि, नवरात्रि र डसैं एकै पर्व नभए पनि समान रूपमा मनाइन्छ।  

यो विक्रम संवत् र नेपाल संवत् क्यालेन्डरहरूमा सबैभन्दा लामो र शुभ पर्व हो, जुन नेपाली हिन्दूहरू तथा संसारभरका नेपाली प्रवासीहरूले पनि मनाउँछन्। नेपालमा यो देशको सबैभन्दा ठूलो पर्व मानिन्छ र १५ दिनसम्म मनाइन्छ। यो सबैभन्दा प्रतीक्षित चाड हो। मानिसहरू देश तथा विदेशका विभिन्न ठाउँबाट घर फर्किन्छन् ताकि परिवारसँग मिलेर मनाउन सकून्।[3] चाडको अवधिभर सबै सरकारी कार्यालय, शैक्षिक संस्था र अन्य कार्यालयहरू बन्द हुन्छन्। यो पर्व आश्विन महिनाको शुक्ल पक्ष (चन्द्रमाको उज्यालो रात) देखि पूर्णिमासम्म (पूर्णचन्द्रमा) मनाइन्छ। पन्ध्र दिनको अवधिमा पहिलो, सातौं, आठौं, नवौं, दशौं, एघारौं र पन्ध्रौं दिन विशेष रूपमा मनाइन्छ।[6] डसैं नेपालका हिन्दूहरूको मुख्य चाड हो।  

महत्त्व

शक्तिवादका अनुयायीहरूका लागि यो चाडले देवी दुर्गाले दैत्य महिषासुरलाई परास्त गरेको विजयलाई जनाउँछ, जसले देवताहरूलाई आतङ्कित गरी स्वर्गको अधिकार लिएका थिए।[7][8][9] डसैंका पहिलो नौ दिनहरू दुर्गाका विभिन्न रूप र महिषासुरबीच भएको युद्धको प्रतीक हुन्। दशौं दिन दुर्गाले महिषासुरलाई अन्ततः पराजित गर्नुभएको दिन हो। अरू हिन्दूहरूका लागि यो पर्वले रामले रावणलाई पराजित गरेको विजयको प्रतीक हो, जसको वर्णन रामायणमा गरिएको छ। यो सामान्यतया असत्यमाथि सत्यको विजयको प्रतीक हो।  

पहिलो दिन: घटस्थापना  

घटस्थापना डसैंको सुरूवात हो। यस दिन कलश स्थापना गरी जमरा रोप्ने गरिन्छ। कलशलाई पवित्र पानीले भरिन्छ र त्यसमा जौको बीउ रोपिन्छ। कलशलाई रेतको चोकमा राखिन्छ र यसमा अनुष्ठान हुन्छ।  

सातौं दिन: फूलपाती  

फूलपाती डसैंको सातौं दिन मनाइने मुख्य पर्व हो। फूलपातीमा गोरखाबाट काठमाडौँ दरबार स्क्वायरमा फूल, जमरा र पवित्र वस्तुहरूको यात्रा गराइन्छ। परम्परागत रूपमा यो यात्रा तीन दिनको पैदल यात्रा हो, जहाँ सयौं सरकारी अधिकारीहरू सहभागी हुन्छन्। २००८ पछि, फूलपाती राष्ट्रपतिको निवासमा लगिन्छ।  

 आठौं दिन: महाअष्टमी  

महाअष्टमी डसैंको आठौं दिन हो। यस दिन काली देवीलाई पशुबलिदान दिएर पूजा गरिन्छ। रातको समयलाई काल रात्री भनिन्छ र यसमा विशेष पूजा र बलिदान गरिन्छ।  

नवौं दिन: महानवमी  

महानवमी डसैंको नवौं दिन हो। यस दिन राज्यको तर्फबाट बलिदानहरू गरिन्छन्। यस दिन सम्पत्ति, हतियार, सवारी साधन आदिको पूजा गरिन्छ ताकि वर्षभरि सुरक्षाको कामना गर्न सकियोस्।  

दशौं दिन: विजयादशमी  

डसैंको दशौं दिनलाई विजयादशमी भनिन्छ। यस दिन टिका, जमरा र दक्षिणा लगाइन्छ। आफन्तहरूसँग आशीर्वाद लिन जाने प्रचलन छ र यो परम्परा पाँच दिनसम्म चल्छ।  

एघारौं दिन: पापकुंश एकादशी  

विजयादशमीको भोलिपल्ट पापकुंश एकादशी मनाइन्छ। यस दिन व्रत बस्ने र पवित्र स्थानहरूमा जाने प्रचलन छ।